MLM a piramida finansowa / MLM and financial phyramid

15.03.2023

Od wielu lat spotykamy się na rynku z różnego typu strukturami sprzedażowymi, w ostatnim czasie w wyniku coraz większej aktywności w internecie tego rodzaju struktury zintensyfikowały swoją działalność.

Możliwość pracy online z różnych miejsc na świecie spowodowała, że tego typu struktury stały się bardzo popularne a zarazem trudno odróżnić, która naprawdę jest legalna a która jest scammem (oszustwem) czy piramidą finansową.

Czy taka działalność jest legalna i co się z tym wiąże? Ważne, aby umieć odróżnić MLM od piramidy finansowej.

MLM (Multi-Level marketing, czyli marketing wielopoziomowy) nie jest jednak tym samym, co piramida finansowa. W piramidzie finansowej zyski pochodzą wyłącznie z wpłat wnoszonych przez nowych uczestników, podczas gdy w MLM zyski pochodzą z realnej sprzedaży produktów i prowizji, które twórcy danej spółki sobie ustalają.

Oszustwa nazywane piramidami finansowymi znane są od wielu lat, lecz wciąż wiele osób traci na nich swoje oszczędności. Twórcy piramid kuszą nie tylko atrakcyjnymi reklamami, ale przede wszystkim wizją szybkich i znaczących zysków. Czym dokładnie jest piramida finansowa? Jak działa to oszustwo i jak się przed nim chronić?

● Piramida finansowa jest rodzajem oszustwa, w którym obiecywane są szybkie zyski.

● Pieniądze w piramidzie nie pochodzą z inwestycji, a jedynie z wpłat uczestników.

● Piramida istnieje tak długo, jak werbowani są nowi uczestnicy. Kończy się zawsze upadkiem i stratą pieniędzy większości uczestników.

● Piramidy wykorzystują często marketing wielopoziomowy (MLM), te dwa pojęcia nie są jednak tożsame.

Co to jest piramida finansowa?

Najprościej mówiąc piramida finansowa to oszustwo polegające na stworzeniu struktury, w której zysk uczestnika zależy od wpłat kolejnych zwerbowanych uczestników. Każdy uczestnik musi więc werbować kolejnych, a ich wpłaty nie są najczęściej nigdzie inwestowane. Zachętą do werbowania są zwykle dodatkowe premie lub obietnice jeszcze większych zysków.

Z tego powodu piramida finansowa zawsze kończy się upadkiem i niewypłacalnością, ponieważ nie da się bez końca znajdować nowych uczestników. Olbrzymie zyski osiągają jedynie twórcy piramid i nieliczni pierwsi uczestnicy.

Piramidę finansową definiuje ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Według definicji ustawowej to system promocyjny, w którym „konsument wykonuje świadczenie w zamian za możliwość otrzymania korzyści materialnych, które są uzależnione przede wszystkim od wprowadzenia innych konsumentów do systemu, a nie od sprzedaży lub konsumpcji produktów”. Zakaz tworzenia piramid finansowych i przewidziane za to kary wynikają także m.in. z ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe.

Jak działa piramida finansowa?

Piramida finansowa często nazywana jest również schematem Ponziego od nazwiska osoby, która znana jest jako jej pierwszy współczesny twórca. Piramida taka przedstawiana jest jako bezpieczna inwestycja, gwarantująca jednocześnie olbrzymie zyski – znacznie większe, niż te możliwe na lokatach bankowych, w legalnych funduszach inwestycyjnych, czy nawet na giełdach czy forexie (w tych dwóch ostatnich zyski mogą być wysokie, ale ryzyko utraty pieniędzy również bardzo wysokie).

Twórcy piramid finansowych budują zaufanie uczestników inwestując w odpowiedni marketing, reklamy czy wykorzystując nielegalnie wizerunek celebrytów i osób uznanych w danych branżach. Nowi uczestnicy przekonywani są, że ich wpłaty będą inwestowane w nowatorski i bezpieczny sposób, na giełdzie lub np. w surowce naturalne, alternatywne inwestycje czy kryptowaluty. Czasem wykorzystywane są również tzw. łańcuszki internetowe.

Wiarygodność budowana jest też poprzez pokazanie obiecanych zysków na podstawie wyników pierwszych uczestników – ich wypłaty nie są jednak wypracowane, a pochodzą po prostu z kieszeni nowo zwerbowanych osób.

Część z wpłacanych przez kolejnych uczestników środków trafia również do twórców całej piramidy, co umożliwia im osiąganie największych zysków.

Kolejni uczestnicy są natomiast cały czas oszukiwani, że ich pieniądze są inwestowane, pracują i przyniosą olbrzymi zysk. O tym, że zostali oszukani, dowiadują się najczęściej dopiero w chwili, gdy nie mogą wycofać swoich pieniędzy, a piramida właśnie upada.

Jak rozpoznać, czy to piramida finansowa?

Aby uchronić się przed ryzykiem zainwestowania w piramidę finansową, powinno się zwracać uwagę na ich najbardziej charakterystyczne cechy:

– obietnice bardzo wysokich zysków w krótkim czasie,

– niezrozumiały i nieklarowny mechanizm inwestycji i osiąganych z niej zysków,

– brak szczegółowych informacji o podmiocie oferującym inwestycję,

– zachęcanie do samodzielnego szukania kolejnych inwestorów/klientów często w zamian za premię lub wręcz szantażowanie w skrajnym przypadku utratą zgromadzonych pieniędzy lub wprowadzeniem w długi.

Jeśli nie rozumiemy idei danej inwestycji, jej struktury, mechanizmu, lepiej unikać przekazywania pieniędzy na tego typu inwestycje. Podmiot oferujący inwestycję warto również sprawdzić w KRS, na stronach Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Rzecznika Finansowego, a zwłaszcza Komisji Nadzoru Finansowego oraz innych organów finansowych regulujących giełdy i firmy finansowe w innych krajach. Instytucje te prowadzą listę zarejestrowanych firm oraz ostrzeżeń publicznych przed potencjalnie niebezpiecznymi formami inwestowania.

UOKiK udostępnia również specjalne narzędzie edukacyjne – symulator portalu społecznościowego, który prezentuje mechanizmy działania różnego rodzaju zagrożeń czyhających w Internecie, m.in. piramidy finansowej. Narzędzie to dostępne jest na portalu konsument.edu.pl.

Co to jest MLM?

Często mylony z piramidą finansową jest MLM, czyli marketing wielopoziomowy lub marketing sieciowy (multi-level marketing). To legalny sposób działania spółki, polegający na sprzedaży jej produktów przez niezatrudnionych uczestników/handlowców.

Dzięki MLM spółka ogranicza swoje koszty własne, zaś jej produkty dzięki rozproszonej sieci współpracujących osób, trafiają do wielu potencjalnych klientów. Produkty oferowane są bardzo często w formie sprzedaży bezpośredniej, czyli w miejscu zamieszkania klienta lub na specjalnie organizowanych pokazach lub online przez specjalnie stworzone agencje marketingu wielopoziomowego. Bardzo często w ten sposób sprzedawane są np. kosmetyki lub drobne sprzęty gospodarstwa domowego. Również poziomy struktury wynagrodzeń często są ograniczone do określonej liczby poziomów (np. 3 – 5) lub określonego procentu prowizji od sprzedanego towaru lub usługi, dzielonego w strukturze.

Piramida a MLM

MLM nie jest jednak tym samym, co piramida finansowa. W piramidzie finansowej zyski pochodzą wyłącznie z wpłat wnoszonych przez nowych uczestników, podczas gdy w MLM zyski pochodzą z realnej sprzedaży produktów i usług oraz prowizji, które twórcy danej spółki sobie ustalają.

MLM mimo to budzi wiele kontrowersji, a wielu uczestników tego typu mechanizmu sprzedaży w rzeczywistości traci pieniądze przez zbyt wysokie prowizje lub niemożliwe do spełnienia cele sprzedażowe.

Ponadto marketing wielopoziomowy może być również narzędziem wykorzystywanym przez twórców piramidy finansowej czy oszustów. Nowi uczestnicy mogą być bowiem namawiani zarówno do inwestowania na intratnej platformie jak też kuszeni kupowaniem czegoś, np. nowego, cudownego produktu, licencji, albo obiecującej kryptowaluty. Zanim zdecydujemy się na tego typu inwestycję czy zakup warto zrobić dokładną analizę i przegląd rynku.

Działalność MLM jest zatem w Polsce legalna, a to czy jakiś projekt nie jest SCAM-em i piramidą finansową powinno być oceniane w pierwszej kolejności pod względem produktu, czyli czy to co jest oferowane w ramach projektu ma faktycznie szansę utrzymania się na rynku, w związku z czym czy produkt nie jest śmieciowy. W dobie powstawania wielu startup-ów technologicznych trudno też przewidzieć, czy twórca projektu ma dobre intencje, czy z założenia chce wyłudzić pieniądze, czy projekt, pomimo dobrych intencji po prostu nie wyszedł. Dlatego musimy też liczyć się z tym, że nie zawsze wybierzemy mądrze, nawet jeśli intencje założycieli były dobre.